UDAR MÓZGU A POWRÓT DO ZDROWIA...

🧠 Udar mózgu lub tzw. zawał mózgu to jedno i to samo. Jest to nagły incydent naczyniowy spowodowany zakłóceniem dopływu krwi do mózgu w wyniku zablokowania lub pęknięcia tętnicy zaopatrującej mózg w krew. 💔

Z chwilą zablokowania krążenia komórki mózgowe przestają tymczasowo funkcjonować lub po prostu obumierają. Efektem śmierci komórki jest zlokalizowana w danym obszarze martwica, zwana zawałem lub udarem mózgu. 😔 Pozostaje jednak wiele innych zdrowych komórek, toteż jeśli tylko osoba dotknięta udarem jest odpowiednio rehabilitowana, istnieje duża szansa na odzyskanie utraconych przez nią zdolności ruchowych. 💪

Wśród najczęstszych przyczyn udaru mózgu należy wymienić:

  • wysokie ciśnienie krwi 📈
  • stres przewlekły lub chwilowy o mocnym natężeniu 😰
  • tętniaki mózgu 🩺
  • wady rozwojowe naczyń krwionośnych 👶
  • guzy mózgu 🧠🦠
  • urazy 💥
  • odwodnienia 💧
  • bezdech nocny 😴
  • przewlekłe zaparcia 🚽
  • choroby metaboliczne 🩺💊

Wszystkie udary mózgu wynikają właściwie z dwóch procesów patologicznych: zakrzepicy i zatoru naczyń zaopatrujących mózg w krew. 🔒🩸

Zakrzepica jest blokadą tętnicy mózgowej, wywołaną stałym skrzepem krwi bądź skrzepliną tworząca się w układzie naczyń krwionośnych. 🩸❌

Zator z kolei jest blokadą wywołaną oderwanym fragmentem skrzepliny (bądź innej substancji), powstałym gdzie indziej i transportowanym przez krwiobieg do mózgu. 🩸🛑

Skutki udaru mogą być znaczne i wpływać na różne aspekty funkcjonowania osoby dotkniętej:

  • Każda półkula mózgowa nadzoruje i kontroluje aktywność przeciwległej strony ciała, jakiekolwiek uszkodzenie jednej strony mózgu pociąga za sobą upośledzenie przeciwległej strony ciała. ⚖️🦾🦵
  • Uszkodzenia lewej półkuli zwykle wiążą się z poważniejszymi problemami porozumiewania się. 🗣️❌
  • Uszkodzenia prawej półkuli wiążą się z poważniejszymi problemami postrzegania. 👁️❌

Dlatego też udar lewej strony mózgu oddziałowuje na prawą stronę ciała i odwrotnie. Osoba, która doświadczyła udaru może napotykać następujące trudności:

  • Utrata prawidłowo kontrolowanych zdolności ruchowych 🏋️‍♀️
  • Niedowład/porażenie - objawy powodujące odnerwienie lub unieruchomienie danej strony ciała 💔🚫
  • Spastyczność - nadmierne napięcie mięśniowe występujące zazwyczaj po jednej stronie ciała 💪
  • Zmęczenie ogólne 😴
  • Problemy ze snem 😴😪
  • Nietolerancja niektórych pokarmów 🍔🚫
  • Dysfazję/afazje - problem w rozumieniu lub wykorzystywaniu niewłaściwych w mowie i piśmie 🗣️📝
  • Trudności w przełykaniu 🥣👅
  • Nietrzymanie moczu i kału 💦💩
  • Zaburzenia czucia 🖐️👃🦶
  • Problemy psychologiczne i emocjonalne 😢😡
  • Problemy z rozumieniem 🤔❌
  • Społeczne konsekwencje udaru 🤝💔

 

CO SIĘ DZIEJE Z OSOBĄ DOTKNIĘTĄ UDAREM?

 

🧠💥 Początkowy okres wstrząsu mózgowego...

Bezpośrednim następstwem zawału mózgowego jest okres wstrząsu mózgowego. W tym czasie, mogącym trwać od kilku dni do kilku tygodni, dochodzi do zmniejszenia napięcia mięśniowego pacjenta (hipotonia mięśniowa). Ruchy strony ciała dotkniętej porażeniem są utrudnione, bądź w ogóle niemożliwe. Dotyczy to ruchu mięśni twarzy, języka, tułowia i kończyn. 😮💔🏥

🌱 Etap powrotu do zdrowia...

Kolejnym etapem po okresie udaru mózgu jest proces zdrowienia, rozpoczynający się zazwyczaj pomiędzy drugim a szóstym tygodniem od wystąpienia udaru. W okresie powrotu do zdrowia można wyróżnić trzy różne fazy. Długość każdej z faz jest zróżnicowana u poszczególnych pacjentów. Nie można wskazać wyraźnego momentu rozpoczęcia, bądź zakończenia danej fazy. Często bywa tak, że poszczególne części ciała, dotknięte udarem, znajdują się równocześnie w różnych stadiach zdrowienia. Poszczególne etapy zostały omówione poniżej. 💪🏥🔄

 

 

ETAPY PROCESU ZDROWIENIA

 

  1. Utrzymywanie się hipotonii (stadium zwiotczenia trwa około 1-4 tygodni) 😔

W przypadku niektórych osób etap ten może trwać dość długo. W stadium tym utracie zdolności motorycznej towarzyszy zazwyczaj znaczna utrata zdolności czuciowych.

Na przykładzie:

Ramie lub noga jest osłabiona i zwiotczała, a chory nie może ich samodzielnie utrzymać ze względu na osłabienie mięśni i małe napięcie mięśniowe. W tej fazie następuję najwyższy stopień upośledzenia w porównaniu do pozostałych dwóch faz. 💔

  1. Ewolucja w kierunku normalnego napięcia mięśniowego (etap powrotu do zdrowia zaczyna się między 4 tygodnie-4 miesiące) 😊💪

W kolejnym stadium powraca zdolność ruchowa kończyn, początkowo w odcinku dalszym, później bliższym. Dość często kończyna górna odzyskuje zdolność ruchową wcześniej, niż dolna. Pomimo faktu, iż w wyniku udaru mózgu ginie pewna liczba komórek mózgowych, pozostałe komórki są w stanie je zastąpić, dzięki czemu możliwe jest odzyskanie sprawności ruchowej. Pomimo tego zazwyczaj pozostaje jednak niewielka niepełnosprawność. 🙌💫

  1. Ewolucja w kierunku hipertonii (etap spastyczny zaczyna się od 3 tygodnia- do kilku miesięcy) 😬🤔

Najczęściej występującym zjawiskiem jest odzyskiwanie funkcji motorycznych, ewoluujące w kierunku spastyczności. W początkowym etapie charakterystyczne są ruchy bliższych części kończyn (tj. biodra i barku). Proces ten obserwuje się wcześniej w przypadku kończyny dolnej, a następnie nasila się on zgodnie z typowym dla hipertoniczności wzorem skurczowym, by przybrać wreszcie formę spastyczności (niekontrolowane samoistne napięcie mięśniowe). 😣💪💢

  1. Ataksja 😕🚶‍♀️

W niektórych przypadkach porażenia połowicznego (zwłaszcza tych, które spowodowane są doznanym urazem) zaatakowany może zostać układ móżdżkowy, wynikiem czego jest ataksja. Chory wykonuje wówczas przesadne, niekontrolowane ruchy. Występują trudności w przyjmowaniu i utrzymaniu pośrednich pozycji ruchowych. Dobrowolne starania, podejmowane przez daną osobę w celu przezwyciężenia tej sytuacji powodują drżenie i dysmetrię (niezdolność oceny zakresu wykonywanego ruchu). 😟🏃‍♀️❗

Typowy dla udaru wzór skurczowy

 

 

Rycina przedstawia prowadzący do znacznej spastyczności typowy wzorzec skurczowy, spowodowany zwiększonym napięciem mięśni posturalnych.

 

Opis postawy ciała w przypadku wzoru skurczowego:

 

* Bark odsunięty do tyłu i w dół, ramię skierowane do wewnątrz.

* Ugiętemu łokciowi towarzyszy zazwyczaj dłoń zaciśnięta w nadgarstku i dodatkowo w pięść.

* Biodro odciągnięte ku tyłowi, kończyna dolna skierowana do środka (przy fazie zwiotczenia noga obraca się na zewnątrz).

* Biodro, kolano, i staw skokowy wyprostowane.

* Stopa sztywno zgięta ku dołowi i odwrócona do wewnątrz.

* Tułów lekko przechylony po stronie spastycznej ( przykurczonej).

Przez cały czas rehabilitacji trzeba przestrzegać aby nie pogłębiać dotychczasowego wzorca skurczowego. Zrobić to można w następujący sposób opierając się o tzw. "Wzorzec antyskurczowy"


Zaczynając od dnia, w którym nastąpi rehabilitacja chory musi nauczyć się czym jest wzorzec antyskurczowy, zaś wszystkie wykonywane ćwiczenia będą miały charakter nauczenia i utrzymania ciała zgodnie z wzorem antyskurczowym.

 

Opis postawy ciała zgodnie z wzorem antyskurczowym:

 

* Bark skierowany do przodu, ramię odwrócone na zewnątrz.

* Łokieć oraz dłoń wyprostowane i skierowane na zewnątrz z rozwartymi palcami, kciuk oddalony od palca.

* Miednica odciągnięta w przód, noga skierowana do wewnątrz.

* Biodro, kolano i staw skokowy lekko ugięte.

* Tułów wyprostowany.

 

 

 

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PROCES ZDROWIENIA

 

Czas po wystąpieniu udaru jest kluczowy dla odzyskania funkcji motorycznych i umysłowych. ⏰ Poprzednio opisane etapy zdrowienia powodują przechodzenie ze stadium hipotonii (zwiotczenia) do stanu hipertoniczności mięśni (spastyki). 😔➡️😫 Niektóre osoby po udarze odzyskują całkowity powrót do zdrowia, natomiast inne przez kolejny rok lub kilka lat borykają się z poważnymi trudnościami. 😞❗️ Istotną kwestią są czynniki, które mogą wpływać korzystnie lub niekorzystnie na proces zdrowienia.

Jakość procesu rehabilitacji jest kluczowa. Stopień powrotu do zdrowia w największym stopniu uzależniony jest od zakresu i umiejscowienia przebytego udaru. Jednakże nie bez znaczenia pozostaje kwestia jakości leczenia, jakim chory jest poddany w szpitalu bądź własnym domu. 🏥 Bardzo ważne jest zapobieganie i leczenie powikłań, które mogą zwiększyć uszkodzenia wywołane samym udarem. 💊🔬 Najważniejsza jest obserwacja pacjenta przez pierwsze tygodnie po wystąpieniu udaru. W tym czasie należy pamiętać o odpowiedniej zachęcie do przystąpienia leczenia rehabilitacyjnego. 💪👨‍⚕️

Motywacja pacjenta i jego rodziny odgrywają kluczową rolę. Stopień powrotu do zdrowia jest uzależniony od tego, jak bardzo sam pacjent pragnie poprawić swoje zdrowie, oraz od wsparcia ze strony rodziny. Osoba zmotywowana do ćwiczeń będzie lepiej i dłużej wykonywać ćwiczenia niż osoba, która działa pod przymusem. 🏋️‍♀️💗 Jakość opieki i stopień wsparcia udzielane choremu przez członków rodziny mają ogromne znaczenie w procesie usprawniania. 🤝👨‍👩‍👧‍👦

Wiek pacjenta także wpływa na proces zdrowienia. Osoby młodsze niż 60 lat często odzyskują funkcje znacznie szybciej niż osoby starsze. To związane z naszym metabolizmem, właściwościami fizjologicznymi oraz chorobami, które mogą się zmieniać lub występować wraz z upływem lat. 🌟👴👵

Utrzymanie się stadium zwiotczenia i opóźnienie leczenia mogą negatywnie wpływać na proces zdrowienia pacjenta, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Czasami konieczne jest bardziej intensywne leczenie i rehabilitacja, aby pokonać te wyzwania. Większość niekorzystnych objawów udaru mózgu można cofnąć, spełniając powyższe czynniki i skupiając się na odpowiednim leczeniu i rehabilitacji. 💪🧠❤️

 

WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE LECZENIA

 

 

ROZPOCZĘCIE LECZENIA... 💪🏥

Proces rehabilitacji należy rozpocząć jak najszybciej po przebytym udarze. W ostrym okresie choroby decydujące jest ratowanie życia. Następnie trzeba się skupić na przeciwdziałaniu powstawaniu przykorczom, odleżynom, poprzez częste zmiany położenia ciała chorego leżącego w łóżku. Po ustąpieniu okresu ostrego przystępuje się do czynnego leczenia. Aby leczenie takie miało skutek, trzeba możliwie jak najwcześniej rozpocząć rehabilitację prowadzoną w sposób intensywny i powtarzalny. 🌟

ETAPY PROGRAMU LECZENIA... 🔄

Odzyskanie kontroli ruchu powinno przebiegać w kierunku od części bliższych do dalszych. Dlatego też należy ustalić kontrolę górnej partii ciała, czyli górną część tułowia, barka, a następnie dolnych partii tułowia i biodra. 💪💡

Wszystkie ćwiczenia kończyn dotkniętych udarem powinny mieć swoją określoną kolejność: ćwiczenia bierne, czynne-wspomagane oraz czynne. Jeśli po przebyciu wymienionych etapów chory potrafi ustawić kończynę w danej pozycji i ją utrzymać, oznacza to, że będzie można przystąpić do ćwiczeń oporowych. 💪🏋️‍♀️

Istotne jest, aby zachęcać osobę chorą do wykonywania wszystkich czynności dnia codziennego, tak aby osiągnęła jak największą samodzielność. Pacjent musi samodzielnie nauczyć się ubierać i rozbierać, spożywać posiłki, wykonywać osobiste zabiegi higieniczne itd. 💪👕🍽️

Ostatni etap skupia się na rehabilitacji ręki. Usprawnianie w tym etapie polega na kontrolowaniu i wykonywaniu precyzyjnych ruchów ręki. Chory może to osiągnąć dopiero wtedy, kiedy opanuje kontrolowane ruchy barku i łokcia, a sama ręka jest wolna od ucisku zgięciowego. 💪🖐️💯

 

Literatura:

1. Usprawnianie po udarze mózgu Poradnik dla terapeutów i pracowników podstawowej opieki zdrowotnej - A. Cieślar-Korfel,ELIPSA-JAIM, Kraków 2007, wyd.3