USZKODZENIA ŁĄKOTEK

 Ryc.1. Budowa stawu kolanowego z przodu oraz od góry

ETIOLOGIA

Uraz dotyczy najczęściej łąkotki przyśrodkowej. Z reguły mechanizm urazu powoduje rotacja podudzia przy zgiętym kolanie lub skręcenie uda przy nieruchomej stopie. W przypadku ciężkich uszkodzeń dochodzi do tzw. triady kolanowej – uszkodzeniu ulega łąkotka przyśrodkowa, więzadła poboczne przyśrodkowe oraz więzadło krzyżowe przednie. Uszkodzenie występuje znacznie częściej, jeśli staw kolanowy na tle urazów bądź cech wrodzonych różni się nieco w swojej budowie anatomicznej od normy fizjologicznej. Częściej uszkodzeniom ulega łąkotka przyśrodkowa ze względu na swoje położenie oraz minimalnie większą ruchomość w porównaniu do łąkotki bocznej. 

Znaczny wpływ na uszkodzenia łąkotek mają stabilizatory kolana w postaci więzadeł i mięśni. Patologia pracy aparatu wiezadłowo-mięśniowego doprowadza do zaburzenia koordynacji ruchu goleni względem uda. Chociaż do uszkodzeń łąkotki może dojść podczas jednorazowego urazu, to jednak mamy do czynienia z ujemnym wpływem sumujących sie wielokrotnie mikrourazów. Doprowadzą one najczęściej do pęknięcia podłużnego łąkotki w pozycji poziomej lub oderwania łąkotki torebki stawowej.

Ryc.2. Typy uszkodzenia łąkotek a) poprzeczne b) podłużne c) podłużne z oderwaniem od torebki stawowej d) częściowe z uszkodzeniem rogu tylnego

OBJAWY

Podstawowym objawem uszkodzenia łąkotki jest ból (po stronie bocznej lub przyśrodkowej), obrzmienie (krwiak) i zablokowanie stawu. Ból zlokalizowany jest w okolicy szpary stawowej po stronie uszkodzenia ale równie dobrze może być rozlany na całe kolano. Zablokowanie w stawie daje zakleszczona między kłykciami łąkotka. Objaw ten występuje tylko w 50% przypadków. Z powodu podrażnienia błony maziowej powstaje wysięk w stawie. Po wystąpieniu urazu dość szybko bo po kilku dniach widoczny jest spadek masy mięśnia czworogłowego uda. Uciekające kolano jest kolejnym sygnałem uszkodzenia, kiedy na chwilę pojawia się ostry ból, po którym następuje utrata równowagi kończąca się upadkiem.

Im częściej dochodzi do takich epizodów, tym szybciej należy zgłosić się do specjalisty (nawet w celu postawienia diagnozy i pokierowania do dalszych specjalistów).

POSTĘPOWANIE

Podstawą w rozpoznaniu uszkodzeń jest badanie funkcjonalne przeprowadzane przez lekarza lub fizjoterapeutę. Dodatkowo dla potwierdzenia wcześniejszej diagnozy wykonuje się badania USG (Ultrasonografię) lub MRI (rezonans magnetyczny). Po rozpoznaniu niezbędna jest ocena i rozległość uszkodzeń łąkotki w stawie. Łąkotka w niektórych miejscach jest lepiej ukrwiona, co znacząco przekłada się na szybsze leczenie. W przypadkach niewielkich uszkodzeń oraz w miejscu dobrego ukrwienia leczenie przebiega samoistnie w ciągu 6-12 tygodni. Każdy pacjent podlega innym przeciążeniom podczas czynności dnia codziennego, dlatego nie można jasno określić czasu gojenia.

Niestety, w większości przypadków konieczne jest wykonanie artroskopii stawu kolanowego, w celu dokładniejszego rozeznania uszkodzeń oraz czyszczenia stawu i w najlepszym razie szycia łąkotki. Obecnie chirurdzy starają się zachować jak największą część łąkotki, ze względu na jej ważną rolę jako amortyzatora. Zabieg operacyjny obejmuje:

1. Szycie łąkotki (rehabilitacja trwająca od 6 -12 tygodni)
2. Usunięcie jej fragmentu lub całości (rehabilitacja trwająca od 5-8 tygodni)
3. Przeszczep łąkotki (od dawcy) (rehabilitacja trwająca od 6-9 tygodni)
4. Implant (rehabilitacja trwająca od 6-12 tygodni)

LECZENIE

Wynik leczenia uzależniony jest od metody przeprowadzonego zabiegu, ale też od możliwości występowania powikłań pooperacyjnych. Rehabilitacja uszkodzonej łąkotki w okresie pooperacyjnym jest niezbędna i nieoceniona. Głównym celem rehabilitacji jest przywrócenie zakresu ruchomości w stawie kolanowym (90-130 stopni zgięcia) i biodrowym a także przywrócenie siły i masy mięśniowej sprzed urazu.

Pomocne mogą okazać sie następujące zabiegi fizjoterapeutyczne:

• Ćwiczenia (dobrane indywidualnie do stanu uszkodzenia bądź techniki operacyjnej),
• Masaż (limfatyczny, tensegracyjny, głęboki, poprzeczny), 
• Zabiegi fizykalne (sonoterapia, magnetoterapia, krioterapia, laseroterapia, elektroterapia),
• Kinesiotaping,
• Terapia PNF,
• Terapia manualna. 

W pierwszym etapie (od 0 -5 tygodni) wykonywane są ćwiczenia bierne w celu pobudzenia uśpionych i osłabionych mięśni. W przypadku powikłań (obrzęk, ból, krwiak) działania ograniczają się do schładzania kolana i ćwiczeń izometrycznych. Pacjent chodzi o kulach (odciążenie kolana) przez okres 3-5 tygodni. Wszystkie ćwiczenia w tym okresie wykonywane są w pozycji leżącej (poziomej) oraz siedzącej ze spuszczonymi nogami. Wykonuje się też masaż pozostałych elementów ciała z pominięciem kolana.

W drugim etapie (od 5-9 tygodnia) zaczyna sie obciążać staw kolanowy i stosować ćwiczenia z progresywnym oporem. Ten okres cechuje się wzmacnianiem siły mięśni i poprawą równowagi statycznej. Zaczyna wprowadzać się ćwiczenia propriorecepcji.

W okresie trzecim (od 9-12 tygodnia) pracuje się nad czuciem głębokim (propriorecepcja) i dalszą poprawą stabilizacji statycznej i dynamicznej. Etap ten jest kluczowy ze względu na przygotowanie pacjenta na dalsze wykonywanie aktywności dnia codziennego bez ryzyka powtórnego urazu. Gwarancją tego są nasze silne i czułe na każdy bodziec mięśnie nie uginające się nawet pod wpływem najcięższego wysiłku fizycznego.

Wszystkie etapy rehabilitacji powinny być wykonywane pod nadzorem specjalisty z dziedziny fizjoterapii. Nie znajdą Państwo uniwersalnych ćwiczeń, ani ja sam ich nie zamieszczam na stronie, ponieważ każda diagnoza i rozeznanie znacząco sie różni się w leczeniu. Często w internecie można znaleźć ogólne ćwiczenia, wskazówki rehabilitacyjne, itp. Należy pamiętać, że postępowanie na własna rękę bez specjalistycznej rehabilitacji jest ryzykowne i często kończy się trwałym ubytkiem zdrowotnym.